Preloader Image
e-Monki

Powiat moniecki we wczesnym średniowieczu

Powiat moniecki we wczesnym średniowieczu

Historia badań archeologicznych regionu Podlasia jest bogata. Jednak powiat moniecki w przeciwieństwie do ziem w innych częściach regionu w dalszym ciągu pozostaje terenem nie zbadanym. Do nielicznych należą ślady cmentarzysk odkryte przed wielu laty w Zabielu i Zastoczu. W pobliskiej Kalinówce odnaleziono w czasach zaborów siekierki z brązu, pochodzące z wczesnej epoki żelaza, czyli około VI-VII wieku przed naszą erą.

Obydwa znaleziska są dosyć odległe w czasie, a jeżeli chodzi o znalezisko w Kalinówce dokonano go nie w skutek badań archeologicznych a przypadkowego odkrycia. Do dzisiaj pomimo prób nie odnaleziono śladów średniowiecznych grodzisk w Goniądzu i Dolistowie.

Wydawałoby się że na tym terenie w epoce średniowiecza nie działo się zbyt wiele. Wiemy że ziemie położone na pograniczu Litwy, Rusi, Mazowsza, Prusów i Jaćwingów były często plądrowane i w pewnym okresie wyludniły się całkowicie. Badania ostatnich lat jednak pokazały że około tysiąc lat temu w pobliżu Moniek istniały co najmniej dwie osady pamiętające czasy wczesnego średniowiecza.

Przed kilkoma laty archeolodzy rozpoczęli badania wzgórza, które znajduje się w pobliżu wsi Krzeczkowo. Podstawę do badań dały zdjęcia fotografika Wiktora Wołkowa wykonane z samolotu bynajmniej nie celach naukowych, tylko artystycznych. Grupą archeologów kierowała Małgorzata Karczewska. Oprócz śladów dworu plebana goniądzkiego z XVIw. odnaleziono ostrogę żelazną której wiek badacze określili na co najmniej X.

Istnienie średniowiecznego grodu w Krzeczkowie potwierdziły badania archeologów z Uniwersytetu Łódzkiego wykonane latem 2003 roku. Wiadomo że gród był otoczony fosami szerokości 5 m i głębokości 2,5 m. Gród prawdopodobnie został zniszczony a na jego miejscu w XV w powstały zabudowania plebanii goniądzkiej. Naukowcy obiecali że wrócą do Krzeczkowa aby do końca wyjaśnić tajemnice wzgórza leżącego kilka kilometrów od Moniek.

Po drugiej stronie siedziby powiatu w pobliskim Niewiarowie możemy odnaleźć niemal już zapomniane ślady grodziska. Wały z ziemi wznoszą się ponad teren od 3 do 8 metrów i mają kształt pierścienia. Średnica grodu wynosi około 25m. Badania w Niewiarowie prowadzono kilkakrotnie. Przeprowadzone w 1968roku pozwoliły datować je na XII-XIV wiek. Jeszcze starsza są ślady osady położonej obok. Nieopodal znajdowało się cmentarzysko które pani profesor Maria Miśkiewicz określiła jako wczesnośredniowieczne. Ostatni raz badano niewiarowskie wzgórze w 1984r. kiedy w wale znaleziono półziemiankę pochodzącą z okresu wcześniejszego niż usypany gródek. Te wszystkie badania dowiodły że Niemiarowo przed wiekami było na tych terenach ważnym miejscem na drodze prowadzącej z Wizny do Goniądza a dalej do Grodna.

Ślady osadnictwa średniowiecznego na ziemiach obecnego powiatu monieckiego nie są zbyt liczne. Miejmy jednak nadzieję że pomimo trudności z jakimi spotyka się dzisiejsza nauka będą kontynuowane.

Wojciech Smółko

fragment wałów grodziska w Niewiarowie
fragment wałów grodziska w Niewiarowie
fragment wałów grodziska w Niewiarowie