Powstanie Moniek wiąże się z otwarciem w 1881 roku linii kolejowej Białystok-Królewiec. Wówczas przy jednej ze stacji kolejowych postała nieduża osada. W ciągu następnych kilkudziesięciu lat nic nie wróżyło Mońkom szybkiego rozwoju. W czasie międzywojnia w Mońkach został wybudowany kościół, i miejscowość, licząca wówczas około 200 mieszkańców, stała się siedzibą parafii. Przełomową datą w historii Moniek był rok 1953, kiedy to za sprawą decyzji administracyjnej tę ciągle jeszcze wieś wyznaczono na siedzibę powiatu.
Rozpoczęto wówczas budowę całej infrastruktury, budynków i dróg, potrzebnych do funkcjonowania centrum administracyjnego dosyć dużego obszaru, obejmującego takie pobliskie miasta z długoletnią tradycją "miejskości" jak Knyszyn i Goniądz. W 1965 roku Mońki uzyskały prawa miejskie. Kiedy w 1975 roku wskutek reformy administracyjnej kraju powiaty przestały istnieć i Mońki straciły swoją podstawową funkcję ośrodka powiatowego, należało poszukać innego kierunku rozwoju, który pozwoliłby nie zmarnować już istniejącego w tym mieście potencjału ludnościowego i infrastrukturalnego. Mońki się rozrastały i w 1975 roku liczyły sobie 5717 mieszkańców.
Zjawisko stałego napływu ludności z okolicznych wsi do Moniek było ściśle powiązane z liczbą nowych mieszkań oddawanych do użytku przez miejscową spółdzielnię mieszkaniową, Dlatego też liczba ludności Moniek rosła bardzo szybko. W latach 80-tych powstał w Mońkach jeden z największych zakładów przemysłowych w mieście Zakład Montażu Elementów Dyskretnych "Unitra-Cemi", który jednak upadł wraz z nastaniem okresu transformacji.
Obecnie Mońki są miastem, zajmującym obszar 8 km2 (766 ha) i liczącym prawie 11 tysięcy mieszkańców. Są ponownie siedzibą władz powiatowych. Mońki to miasto stosunkowo młode, biorąc pod uwagę zarówno jego krótki "staż" bycia miastem jak i wiek mieszkańców. Około 61% populacji jest w wieku produkcyjnym (18-59/64 lat), 27% - w wieku przedprodukcyjnym i 12% - w wieku poprodukcyjnym.
W latach 90-tych miasta nie ominęło zjawisko bezrobocia. W 1994 bezrobotni stanowili 17% ludności aktywnej zawodowo, w 1997 - ponad 10%. Według danych internetowego Serwisu Urzędów Pracy stopa bezrobocia we wrześniu 2002 roku w powiecie monieckim wyniosła 9%, co jest raczej dobrym wynikiem w porównaniu z innymi powiatami województwa podlaskiego i średnią krajową, kształtującą się na poziomie 17,6%. Mońki posiadają bardzo dogodne połączenia drogowe i kolejowe, dlatego też wielu mieszkańców korzysta z możliwości dojazdów do pracy do pobliskich miast, przede wszystkim do Białegostoku.
Dorota Osipowicz - 2002
